Kadıneki Yazı,
Esma Kaya Ceylan-03 Eyl 2023
Tüm dünyayı egemenliği altında tutan erkekliğin bir mit’i çalması ne kadar olanaksız? Bilim, bilme, kadın düşüncesi erkek fikri olarak sunulurken Atargatis’in Hz. İbrahim’in gölgesinde kalması kaçınılmaz bir son değil
Tarih boyunca erkekliğin kadına dair kazanılmış ne varsa türlü oyunlarla çalmasına tanıklık ettik. Dünya kurulduğundan bu yana kadın bilgisinin, bilgeliğinin üstüne kurulma hali günümüzde de devam etmektedir. Kadın aklı ve bilgeliğini yenemeyen erkeklik kadını hedef haline getirerek alt etmeye çalışmıştır. Dini figürde Havva Adem’i yanlışa yönlendiren bir kadın olarak itham edilirken ve hatta yaratılışı bile erkeğe bağlı kılınıp kadının erkeğin kaburgasından yaratıldığı söylenirken, sağlık alanında Hygieia ise Hipokrat’ın sözde başarısının gölgesi arkasında bırakıldı. Kadın bilgeliği kötücül olarak sunulup kadınlar cadı diye yakıldı, katledildi. Felsefe ve edebiyat alanı ise kadının görünmezliği ya da görünmez kılınması sayesinde bu alan erkeklere kaldı. Yakın zamanda bilim bile adamlıkla ölçülüyordu. Öyle ki toplumsal dil daha da ileri gidip yaratıcı söylemini bile erkeklikle tasvir ediyordu. Bu erkeksi dünyada kadının var olması ise ancak muazzam bir direnişle ortaya çıkabilirdi ve öyle de oldu.
Neolitik’te ortaya çıkan ana temelli toplum bile zamanla erkeğin eline geçmiştir. Kadın yalnızca eve hapsedilmiş ve ev işleri ile anılır olmuştu. Kadını toplumsal alandan çekmenin, bilgiyi yayma halini dahi elinden almanın yolu olarak ‘ev hanımlığı’nı gibi bir söylem oluşturup kadını söylemde dahi eve hapsetmiştir.
Bilimin, felsefenin üst düzeyde olduğu Antik Yunan’da bile kadının esamesi okunmazdı. Çünkü tapınaklarda, sanatta, siyasette erkeklik o kadar güçlüydü ki kadınlar sadece erkeğin yanında bir aksesuar(!) olarak taşınıyordu. Günümüzde bile erkek egemenliği yadsınamaz kadar yoğun olmasına rağmen kadının direnme hali, kadını söylemde, yaşamda erk anlatımdan kurtarmıştır. Farkedilmiştir ki anlatılan bilim, felsefe, mit ve hatta din erkek söylemi altındadır. Gerçeğin ortaya çıkma huyunu kadınlar deşerek bulmaya karar verdiklerinden beri kadına dair bilgilerde bu sayede ortaya çıkmıştır.
Urfa’nın merkezinde yer alan Balıklıgöl’ün hikayesini hepimiz biliriz. Akad Kralı Nemrud bir gece rüyasında onu tahtından edecek kişiyi görür. Bu rüya onun uyanıkken de kâbusu olur. O rüyadan sonra rahat uyku yüzü görmeyen Nemrud onu tahtından edecek kişinin Hz. İbrahim olduğunu anlayınca onu ortadan kaldırmak ister. Onu ateşlere atıp öldürmek niyetine girer. Bir gün Hz.İbrahim’in odunların üstüne bağlar ve ateşe verir. O esnada ateş suya odunlar balıklara dönüşür ve Balıklıgöl’ün böyle oluştuğu söylenir. Bu herkesin bildiği hikâye bir de bilinmeyen hikâyesi var oda Atargatis’inki.
Atargatis Kuzey Suriye’nin baş tanrıçası, aslında bereket tanrıçası olan Atargatis mabedi Minbiç şehrindeydi. Ama Azez ve Harran’da yaşayan Tanrı Kral Addad ile evlenince Urfa’ya geldiği söylenir. Atargatis adı Atirat kökenli sözcükten gelir ve bu sözcüğün anlamı ‘Deniz Hanımı’ ya da Yunanca’da Atar sözcüğünden geldiği ve anlamının ‘Balık Tanrıçası’ olduğu söylenir.* Hatta yarı insan yarı balık şeklinde tasvir edilen resimleri ve heykelleri de bulunmaktadır. O dönemin yazılı kaynaklarına göre Atargatis bir yumurtadan dünyaya gelmiştir. Kimi kaynaklara evlilik töreninde Balıklıgöl’ün kaynağında yıkanınca gölün içindeki balıklar oluşmuştur. Bazı kaynaklara göre ise Atargatis yasak bir aşk yaşayıp hamile kalmış ve bir kız çocuğu dünyaya getirmiş sonrasında ise utandığı için kendini göle atmış ve bedeni balığı dönüşmüş.
Hikâyeler söylenti olarak aktarılsa da Ürdün Arkeoloji Müzesi’nde Atargatis’i tasvir eden bir heykel bulunmaktadır. Demetrius sikkesinin arkasında Atargatis’in tasviri vardır. Yine bir madalyonda aslana binerken ki hali vardır. Atargatis’e dair bu kadar çok söylem ve tasvir olmasına rağmen onunla oluştuğu söylenen Balıklıgöl Hz. İbrahim’le bağdaştırılmış.
Tüm dünyayı egemenliği altında tutan erkekliğin bir mit’i çalması ne kadar olanaksız? Bilim, bilme, kadın düşüncesi erkek fikri olarak sunulurken Atargatis’in Hz. İbrahim’in gölgesinde kalması kaçınılmaz bir son değil.
Ama denildiği gibi gerçeğin elbet gün yüzüne çıkma gibi bir huyu var.
*https://tr.wikipedia.org/wiki/Atargatis
Etiketler : Mitoloji, Mitolojilerde kadın, balıklıgöl, atargatis, kadın bilgeliği, Hz. İbrahim,
Esma Kaya Ceylan