Jin Dergi

Katia Lloyd Jones-15 Eki 2023

Küresel medyanın gölgesinde Kürt özgürlük mücadelesi devam ediyor. Daha makul direniş hareketlerini destekleyen ana akım anlatılar tarafından susturulan Türk şiddetinin aşırılığı, dünya liderleri tarafından kınanmadan devam ediyor. Kürt halkının kararlı ve sarsılmaz direnci yadsınamaz olsa da, NATO'nun en büyük ikinci ordusuna karşı yeterli olmayabilir. Rojava olarak adlandırılan Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde (AANES) her gün insansız hava araçlarıyla yapılan saldırılar, bombalamalar ve suikastlar yaşanırken, Kürt hareketinin yeniden gündeme gelmesi ve uluslararası dayanışmayı yeniden canlandırması giderek daha önemli hale geliyor.

Rojava'nın ortaya çıkışı ve Demokratik Konfederalist siyasi ideolojisinin doğası hakkında yayınlanmış geniş bir literatür bulunmaktadır. Buna, Osmanlı İmparatorluğu'nun çöküşü ve PKK'nin (Kürdistan İşçi Partisi) Türk işgaline karşı onlarca yıl süren silahlı mücadelesinin ardından Kürt milliyetçiliğinin yeniden ortaya çıkışına ilişkin ayrıntılı analizler eşlik etmektedir. Ancak Batı, IŞİD tehdidinin büyük ölçüde sona erdiğini düşündüğü için medya ve akademi Rojava'yı büyük ölçüde terk etti. Bu nedenle, ortaya çıkan Kürt yerliliği söylemine ve böyle bir iddianın çağdaş Kürt direniş hareketi için taşıdığı stratejik zorunluluklara ve Türkiye'nin uyguladığı şiddetin tırmanışına çok az ilgi gösterildi.

Batı'nın Kürt davasına sempati duyma çabalarındaki oryantalist eğilimleri, Kürtlerin süregelen marjinalleşmesine katkıda bulunmuştur; zira onlarca yıldır devam eden Kürt direnişini neyin motive ettiği ve yeni baskılarla nasıl başa çıktıkları konusundaki tartışmalarda büyük bir boşluk bulunmaktadır. Pek çok Batılı izleyici için YPJ (Kadın Koruma Birlikleri) ve YPG'nin (Halk Koruma Birlikleri) Kürt savaşçıları bir anda ortaya çıktı ve Rojava'daki radikal siyasi deneylerini tanıtma çabaları sadece askeri başarılarının kutlanmasıyla bastırıldı. Dolayısıyla Rojava'nın yeni imajını başarılı bir şekilde ihraç etmek Rojava'daki siyasi liderlere düşüyor.

On yıllardır İran, Irak, Türkiye ve Suriye rejimleri, işgal altında tuttukları Kürt azınlık topluluklarını "barbar katiller ya da radikalleşmiş teröristler" olarak gösteren ulusal mitolojilerin yayılması yoluyla istikrara yönelik doğrudan tehditler olarak çerçevelemişlerdir. Türkiye'nin Kürt halkının 'Dağ Türkleri'nden başka bir şey olmadığına dair ırkçı miti, aynı zamanda 'inkar anlatısı' olarak da anılmaktadır, benzer şekilde Kürt kimliğini ortadan kaldırmanın bir aracı olarak kullanılmıştır. Bununla birlikte, hapisteki Kürt lider Abdullah Öcalan'ın yazılı rehberliğini kullanarak, belirli tarihi anlatıları ve mitolojileri kasıtlı olarak teşvik eden aynı taktik, Rojava'nın 'yeniden markalaşmasının' önemli bir parçası haline geldi. Kürt kültürünün antikliğini ve toplumun bölgesel barışın sağlanmasında oynadığı önemli rolü sergilemek, Rojava'daki siyasi elitlerin Kürt olmanın kendilerini çevreleyen Arap, Fars ve Türk komşularından belirgin bir şekilde farklı olmak anlamına geldiğini kanıtlamalarına olanak tanıyor. Özellikle Rojava'daki Kürt kültür kurumları, Mezopotamya'daki tarihi varlıklarını vurgulamaya, mitolojik Mezopotamya figürlerini Kürt olarak çerçevelemeye ve bu kahramanlar ile çağdaş Kürt özgürlük hareketinin şehitleri arasında paralellikler kurmaya başladı.

Arap Baharı ve İslami köktendinciliğin yükselişi ve ardından gelen Batı müdahalesi, Ortadoğu'nun devlet dışı silahlı aktörlerin yuvası haline gelmesine neden oldu. Bununla birlikte, ortaya çıkan güç boşluklarından faydalanmak isteyen grupların çokluğu göz önüne alındığında, Rojava'nın hayatta kalmasını sağlamak için uluslararası destek alması çok önemlidir. Bu nedenle, Kürtlerin ayrılıkçılık konusundaki itibarının yeniden şekillendirilmesine ve radikal doğasına rağmen Demokratik Özerkliğin süregelen istikrarsızlığa en iyi çözüm olarak konumlandırılmasına büyük önem verilmiştir.

Sonuç olarak, IŞİD'e karşı Kürt silahlı direnişi Batı tarafından Ortadoğu'da devam eden müdahalesinde bir değere dönüştürüldü. Ancak bu evrim Batılı devletlerde garip bir ikiyüzlülük yarattı; aynı Kürt savaşçılar cihatçı terörü yendikleri için kutlanırken, NATO üyesi Türkiye'nin silahlı insansız hava araçları tarafından vurulmalarına fazla itiraz edilmeden izin verildi. Bu şekilde, Batılı liderler, Rojava'nın Kürt savaşçılarının IŞİD'i yenmek için Uluslararası Koalisyon'un en güvenilir müttefikleri olmasına rağmen, Türk devleti tarafından 'Kürtlüğün' terörizmle eş anlamlı olarak çerçevelenmesine nadiren karşı çıkıyorlar. Rojava'nın siyasi liderlerinin son dönemde YPG ve YPJ'li Kürt savaşçıların barışı koruma ve kollama niteliğine yaptıkları vurgu, uluslararası konumlarını büyük ölçüde iyileştirdi ve ABD'nin yanı sıra çok daha geniş bir küresel dayanışma ağından önemli bir destek aldılar.

Êzidî toplumu da Kürt silahlı direnişine ilişkin algıları yeniden şekillendirme girişiminde merkezi bir rol oynamıştır. Kürtçe konuşan kadim Êzidîlerin (Etnik olarak Kürtler) 2014 Ağustos'unda PKK ve YPG'li Kürt gerillalar tarafından IŞİD soykırımından nasıl kurtarıldığına dair anlatı, bu ilişkiyi binlerce yıldır var olan bir kardeşlik olarak çerçevelemeye hizmet ediyor.

Kürt özgürlük hareketinin, ağır baskı altında tutulan bir başka grup olan Êzidî toplumunu kendi davalarına içkin olarak görmesi ilk bakışta sadece mantıksal görünse de, bunun son derece yerinde stratejik siyasi hedefleri var. Êzidîler, Zerdüştlükle bağlantıları olan Ortadoğu'daki en eski dini gruplardan biri olarak kabul ediliyor. Kürt hareketi, kendilerini Êzidîlerin en eski müttefikleri olarak konumlandırarak, savunma kabiliyetlerini toprakların kadim bekçileri ve koruyucuları olduklarının kanıtı olarak gösterebilmiştir. Bu son derece güçlü bir hikaye ve bu ilişkiyi vurgulamaya yönelik son girişimler, Rojava'nın medyanın Kürtlük algısını değiştirme konusundaki kararlılığının bir göstergesi.

Kürtlerin mitolojiyi siyasi bir araç olarak kullanmasının bir diğer önemli örneği de İştar'ın gelişen sembolizminde görülebilir. İştar, Mezopotamya'nın aşk ve savaş tanrıçasıdır ve Mezopotamya tanrılarının en zorlularından biri olarak kabul edilirdi. Bugün Rojava'da, YPJ'nin fedakarlıklarını onun ilahi dişil mirasıyla ilişkilendirerek geleneksel Kürt değerlerinin bir temsili olarak gösterilmektedir. Kürt kadınının bir 'ana-tanrıça' anlatısı olarak ihraç edilmesi son derece başarılı olmuş, Kürt toplumundaki cinsiyet dinamiklerinde devrim yaratmış ve hareketin uluslararası alanda takdir görmesini sağlamıştır. Öcalan bu kadim figürü Kürt kültürünün merkezi olarak tanıtarak Kürtleri hem kadim bir etnik grup hem de ataerkil komşularından temelde farklı anaerkil bir toplum olarak sunmayı başardı. Kürt toplumunun ağır ataerkil bir bölgede feminist bir ütopya olarak algılanması, 1980'lerden beri PKK'de ve 1960'lar ve 1970'lerden beri çeşitli diğer Kürt silahlı gruplarında kadın savaşçıların var olmasına rağmen, Rojava'yı 2014 sonrasında uluslararası toplumun gözünde kabul edilebilir bir müttefik konumuna getirdi.

İştar YPJ için kadın özgürleştirici figür olarak hareket ederken, Demirci Kawa Kürt özgürleşmesinin diğer yarısını temsil ediyor gibi algılanabilir. Kawa efsanesinde, zalim Kral Dehak'ın Kürt halkına yönelik soykırım saldırılarına karşı bir isyana öncülük eder. Zalim Kral'ın yenilgisinden önce köyün çocukları dağlara çekilmiş ve efsaneye göre ilk Kürtler olmuşlardır. Kral öldürüldükten sonra Kawa, yeni özgürleşen Krallığa özgürleştiğini göstermek için bir şenlik ateşi yakmış, bu da bugün hala kutlanan ve baskıdan kurtuluşu ve Kürtlerin kendi kaderlerini tayin etme umudunu simgeleyen Newroz geleneğine yol açmıştır. Kawa efsanesi, Kürtlerin kendi kaderini tayin hareketinin temel mitlerinden biri haline gelmiş, fedakarlığı ve Kürt davasına sadakati temsil ederken aynı zamanda pan-Kürt birlik duygusuna da işaret etmiştir. İştar efsanesi gibi bu hikaye de Kürt siyasi liderliği tarafından Newroz'da kendini yakan PKK şehitleri (Mazlum Doğan gibi) Kürt özgürlüğünün sağlayıcısı Kawa ile karşılaştırılarak modernize edilmiştir. Kawa efsanesi, Kürt antikitesinin, Kürtlerin ataerkilliği reddinin ve Kürtlerin baskı bağlarından kurtulduklarında barış getirme yeteneklerinin kilit örnekleri olarak tanrıça İştar'ın hikayesiyle birlikte anılıyor.

Mezopotamya folkloru Kürtlerin itibarını arttırmak ve Kürt toplumu içinde Demokratik Konfederalizmin toplumsal ideallerine ilişkin reformları teşvik etmek için kullanılırken, aynı şekilde Rojavalıların ulus-devleti reddetmesinin mantıklı ve uygulanabilir görülmesini sağlamak için de kullanılmaktadır. Vestfalya ulus-devlet modelinin reddi Demokratik Özerklik teorisinin önemli bir parçasıdır, ancak uluslararası ilişkilerde ulus-devlete atfedilen merkezilik bu reddi bölgesel istikrara bir tehdit olarak konumlandırmaktadır. Mezopotamya mitolojisinin, bu tür radikal politikalar karşısında uluslararası desteğin sürdürülmesini sağlamak amacıyla, çağdaş Kürt ideallerini toplumsal normların radikal bir şekilde yeniden ifade edilmesinden ziyade geleneksel değerlere dönüş olarak sunmak için kullanıldığı görülebilir. Bir anlamda, Kürtlerin ulus-devlet fikrinden önce var olduğunu, dolayısıyla özerkliğin Kürt sorununa daha mantıklı bir çözüm olduğunu göstermektedir.

Dahası, egemenlik ve ulus-devlet kavramları Ortadoğu'ya Avrupa emperyalizmi aracılığıyla ithal edilmiştir, ancak etnik gruplar arasındaki karmaşık jeopolitik ilişkiler dikkate alınmadan toprakların bölünmesi, temellerinin her zaman kırılgan olduğu anlamına gelmiştir. Arap Baharı ve ardından gelen Rojava Devrimi'nde gördüğümüz şey, bu Avrupa fikirlerinin reddedilmesidir. Suriye'nin 'zayıflamış' olarak uluslararası çerçeveye oturtulması, Rojava'nın Kürt liderliğinin ulus-devlet sisteminin bebeklik döneminin bölgenin jeopolitik gerçekleriyle nasıl uyumsuz olduğunu göstermesine olanak sağladı. Böylece Demokratik Özerkliğin ulus-devleti reddetmesini, bölgede barışı sağlayan Mezopotamya toplumsal sistemine bir dönüş olarak konumlandırabildiler. Buna ek olarak, Demokratik Özerkliğin kadim ve dolayısıyla daha doğal bir sistem olduğu vurgusuyla Rojava Yönetimi, hareketi bölgede ulus-devlete karşı İslami bir hilafetin kurulması gibi diğer meydan okumalardan daha az radikal olarak sunabilmektedir.

Kürt mitlerinin yaygınlaştırılması yoluyla Rojava, Kürt toplumunun tarihini çok daha ilişkilendirilebilir bir şekilde açıklayabilmiş ve hareketi insanileştirerek dayanışmayı arttırmıştır. Dahası, Kürt halkının eski Mezopotamya topraklarının yerlisi olarak tanınmaya başlaması, uluslararası toplumun Ortadoğu'daki çatışmaları hafifletme yöntemini temelden dönüştürme potansiyeline sahip. Sanat, edebiyat, müzik ve diğer kültürel ifade biçimleri dünyayı birbirine bağlayan köprüler olarak işlev görmektedir ve Rojava'daki liderler Kürt mücadelesinin özüne dair fikir vermek için mitolojilerini ve folklorlarını kullanmaya devam etmelidir. Kürdistan özgürlük hareketi, Kürt halkının zengin mirasını, canlı geleneklerini ve yaratıcı çabalarını sergileyerek sadece yanlış temsillerin önüne geçmekle kalmayıp aynı zamanda özlemlerinin daha derin bir takdir görmesini de sağlayabilir.

Kürt kültürünün derinliğini kabul etmek sadece tarihsel önceliğini kabul etmek değil, aynı zamanda kendi kaderini tayin etme, kültürel koruma ve özgürlük hakkının onaylanması için süregelen arayışın bir kanıtıdır. Ulusal mitlerin bu stratejik kullanımı, Kürt liderlerin pragmatizme doğru önemli bir kayışını temsil etmektedir. Dünyanın geri kalanının bu direniş anlatılarına eleştirel bir şekilde yaklaşmamasına rağmen, Kürtleri Mezopotamya döneminden bu yana koruyucular, mağdurlar ve toplumsal cinsiyet eşitliğinin destekçileri olarak konumlandıran ulusal mitlerin kurgulanarak yayılması, hareketin akıllıca geniş bir uluslararası dayanışma yaratmasına olanak sağlamıştır.

Kürt direnişi yalnızca medyada yer alan haberlerin gelgitleriyle tanımlanmıyor. Halkının cesareti, hikayelerinin gücü ve kararlılıklarının kuvveti ile ayakta durmaktadır. Yine de Rojava'daki liderlerin Kürt mitolojisi, tarihi ve kültürüne dair hikayeleri kamuoyuna duyurmak için ortak bir çaba göstermesi gerekiyor çünkü ne yazık ki küresel medya Kürt hareketini ancak kendi kuruluşlarının ilgisini çekecek bir hikaye olarak görürse öne çıkaracaktır. Savaşları kazanmanın hangi tarafın kitlelerin desteğini ve sempatisini alacağına bağlı olduğu dijital bir çağda yaşıyoruz. Rojava liderlerinin bu araçtan yararlanmaya devam etmeleri ve Rojava'yı yeniden insani yardımın odağına yerleştirmeleri gerekiyor.

Katia Lloyd Jones aslen Sydney, Avustralya'dan bir foto muhabiridir. 2021 yılında New South Wales Üniversitesi'nde Rojava bağlamında ulusal mitoloji ve folklorun siyasi strateji için kullanımına odaklanan bir Onur Tezi tamamladı. Bunu takiben, 2022 yılında ikinci Rojava Çalışma Tugayı'na katılmak üzere Basur'a gitti ve burada programla ilgili bir belgeselin yapımına yardımcı oldu. Avustralya'ya döndükten sonra Katia ve meslektaşları, Basur'da geçirdikleri zamanın görüntü ve videolarını sergileyen bir sergi düzenledi ve bu sergi, Suriye-Türkiye depremi sonrasında mücadele eden Kürt topluluklarına gönderilmek üzere 2000 dolardan fazla para topladı. Kürt davasına olan tutkusunu sürdürüyor ve kendini Kürt sorunu hakkında tüm dünyada konuşulmasını teşvik etmeye adıyor.

*Çeviri: Jin Dergi ekibi

*Kaynak: https://nlka.net/eng/rojava-as-mesopotamia-building-solidarity-through-mythology/

Etiketler : Rojava Kadın Devrimi, Rojava Devrimi, Rojava'ya hava saldırıları, Kürtler ve mitoloji, Kürt mitleri,

Katia Lloyd Jones