Kadıneki Çeviri,

Kuzey ve Doğu Suriye'de 'jineoloji' dersleri ataerkilliğe meydan okuyor


Elizabeth Flock-15 Eki 2022

Kabaca Danimarka büyüklüğündeki bölge, Suriye iç savaşının kaosunda ortaya çıktı. Kendisini demokratik, eşitlikçi ve feminist ilan etti ki jineoloji felsefesi Kürtlerin toplumsal devriminin özüdür

"Artık görüyorum ki kadının bile bir hayatı var."

Heseke'nin hemen dışındaki bir askeri akademide bunaltıcı bir yaz gününde, erkek savaşçılar "jineoloji" veya "kadın bilimi" adı verilen zorunlu bir derse gireceği için homurdanıyor. Şimdiden kadın tarihi ve mitolojisinin temellerini ve ayrıca bölgelerindeki ataerkilliğin zarar verici etkilerini öğrenmek için birkaç gün harcamışlardı.

Toplanan 102 kişinin tamamı, Suriye'nin kuzeydoğusunda Ortadoğu'ya özgü vatansız bir halk olan Kürtler tarafından yönetilen bir milis ittifakı olan Demokratik Suriye Güçleri'nin (DSG) üyesiydi. Jineoloji dersi, askeri eğitimi de içeren 18 haftalık bir akademinin parçasıydı. Erkeklerin çoğu Araptı ve muhafazakar topluluklardan geliyordu. Sovyet dönemi makineli tüfeğine bir selam olan, kulağa sert gelen “Ruken Doçka” adındaki öğretim görevlisi ise bir kadındı.

Ruken Doçka sınıfa konuşurken, erkeklerin bir kısmı uyukluyordu. Bir erkek savaşçı, tanıdığı bir kadının, tamamı kadınlardan oluşan bir milis grubuna katıldıktan sonra saçlarını kısa kesmesinden şikayet etti ki bu, Arap toplumunda utanç verici olarak kabul edilir. Sonra simsiyah saçlı ve kendinden emin bir tavırla genç bir erkek savaşçı olan Dilbrin Rimelan, derslerin çoktan fikrini değiştirdiğini söylemek için elini kaldırdı.

"Daha önce kız kardeşimin evden çıkma isteğine katılmıyordum çünkü kızların evin dışında nasıl davrandıklarını görüyordum" dedi Rimelan ve eşinin de kendi ailesini bir saatten fazla ziyaret etmesine izin vermediğini ekledi. "Ama şimdi kadınların bile bir yaşamı, bir ideolojisi ve kendine ait bir kişiliği olduğunu görüyorum, anlıyorum ki kız kardeşime yanlış davranmışım" dedi.

Herkes jineoloji öğretilerine Rimelan kadar açık olmasa da, kurslar Kuzey ve Doğu Suriye Özerk Yönetimi'nde yayılmaya devam etti. Kendi kendini yöneten, Kürtlerin çoğunlukta olduğu, kabaca Danimarka büyüklüğündeki bölge, Suriye iç savaşının kaosunda ortaya çıktı. Kendisini demokratik, eşitlikçi ve feminist ilan etti ki jineoloji felsefesi Kürtlerin toplumsal devriminin özüdür.

Adı, Kürtçe “kadın” anlamına gelen “jin” ve “kelime” veya “akıl” anlamına gelen Yunanca “logos” kelimesinin birleşiminden oluşan jineoloji, yalnızca DSG'de zorunlu eğitim değil. Bu yıl ilk kez liselerde olduğu kadar üniversite ve yüksek lisans seviyelerinde de dersler veriliyor. Kimse kaç tane jineoloji enstitüsü veya kursu olduğunu bilmiyor gibi görünüyor, ancak şu anda kuzeyde Derik'ten (el-Malikiyah olarak da bilinir) güneyde Deyrezor'a, batıda Kobanê'den doğuda Qamişlo'ya kadar Kuzey ve Doğu Suriye'deki en az sekiz şehirde jineoloji öğretiliyor.

Jineoloji kurslarının yaygınlaşması, DSG'nin bir parçası olan Kadın Savunma Birlikleri'nin (YPJ) son derece kritik çatışmalar sonunda IŞİD'e karşı tam zafer elde etmesinden üç yıl sonra gerçekleşti.

Bu zafer, Kürt liderliğindeki güçlere Kuzey ve Doğu Suriye üzerinde tartışmasız kontrol sağladı, ancak aynı zamanda IŞİD ile mücadelede artık yardımlarına ihtiyaç duymayan uluslararası müttefiklerin desteğinin azalması anlamına da geliyordu. Bu değişiklik Özerk Yönetim'i, Kürtlerin on yıllardır savaş halinde olduğu ve Özerk Yönetim'deki askeri hedeflere insansız hava aracı ile saldırıları devam eden Türkiye gibi çok büyük düşmanlara karşı çok daha savunmasız hale getirdi. Mayıs ayı sonlarında, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Kuzey ve Doğu Suriye'ye yeni bir askeri harekat tehdidinde bulundu.

Belirsiz geleceğe rağmen Kürtler bölgedeki ataerkil tutumu dönüştürmek için çabalarını sürdürdüler. Bölge uzun zamandır, zorla ve çocuk yaşta evliliklere, aile içi ve cinsel şiddete, çok eşliliğe ve diğer zararlı uygulamalara izin veren namusa dayalı aşiret ve dini kurallarla yönetiliyordu.

Kürtlerin ideolojik lideri Abdullah Öcalan bu geleneklerle mücadele etmek için “Kadınlar özgür olmadıkça bir ülke özgür olamaz” diyen jineoloji öğretilerinin önde gelen savunucularından biri olmuştur.

35 yaşındaki YPJ savaşçısı Safaa Nuri, uzun siyah saçları dağınık bir örgüyle arkadan bağlanmış, o zamanlar onun için radikal bir fikir olan kadın hakları mücadelesini duyduktan sonra 2019'da YPJ'ye katıldığını söyledi. 13 yaşında, kendisinden 30 yaş büyük ve birden fazla karısı olan bir adamla evlendirildiğini, evden ayrıldığında onu çamur evlerine kilitlediğini ve yeterince yemek hazırlamadığında onu dövdüğünü söyledi. Nuri, “13 yaşında olduğum için ona yumurta bile pişiremezdim, bütün komşular çığlıklarımı duyardı” dedi.

Evliliği, ailesi ile birlikte Deyrezor'da yaşamak için evden kaçmadan önce sadece iki yıl sürdü. Daha sonrasında ailesiyle birlikte yerinden edilerek Heseke'ye gönderilmişler. 2019'da YPJ'ye katıldığından beri Nuri, iki eğitim oturumunda jineoloji okudu. Yaklaşık 5.000 yıl öncesine, gücün erkeklerin eline geçtiği zamana kadar birçok kadim kültürün anaerkil olduğunu öğrendi. Bu hâlâ birçok Batılı tarihçinin itiraz ettiği bir fikir. Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'ın partisine atıfta bulunan Nuri, "Ama jineolojide öğrendiğim en önemli şey, Baas Partisi'nin [erkeklerin] zihnine yerleştirdiği erkek zihniyetten nasıl kurtulacağımdır" dedi.

Özerk Yönetim, bölgenin kontrolünü ele geçirdikten sonra çocuk evliliğini yasaklamış olsa da Nuri, kendi köyünde bu uygulamanın hâlâ sürdüğünü ve ekledi, "Ancak kadınları silahlı görmek, jineolojinin temel fikrinde de anlatıldığı gibi, yavaş yavaş bu tutumları değiştiriyor."

Kuzey ve Doğu Suriye'deki tüm jineoloji öğrencileri milis değil. Qamişlo'daki Rojava Üniversitesi'nde jineoloji okuyan, yumuşak, ısrarlı bir sese sahip, pembe bluz giymiş 22 yaşındaki üniversite mezunu Roz Abdulbaki Ali, dersin felsefe ve tarihle başladığını söyledi. “Kendimi bir kadın olarak nasıl tanıyacağımı ve içimdeki kadına nasıl güveneceğimi jineolojiyle öğrendim" dedi kadınların Kuran, Tevrat ve İncil'deki olumsuz tasvirlerini de hatırlatarak.

Fakat sonra daha ilginç bir şey oldu. Ali'ye ve diğer öğrencilere fiziksel savunmayı da öğrettiler. Ali, "Bunu savaş bölgesinde olduğumuz için yapıyoruz. Ne zaman çatışma çıkacağını ön görmek mümkün değil" dedi.

Ali, gerekmedikçe dövüşçü olmayı planlamadığını söyledi. Bunun yerine, konuyu başkalarına öğretebilmek için jineoloji alanında yüksek lisans yapmayı planlıyor. Bir zamanlar evlenmeyi hayal edermiş ama artık evliliğin onun odak noktası olmadığını söyledi. “Jineoloji okuduktan sonra hayallerim artık evlilik, ev ve erkekle ilgili değil” dedi.

Jineoloji erkeklere daha genç yaşta öğretiliyor ve bu zorunlu. Qamişlo'daki Arabistan Erkek Lisesi'nde 18 yaşındaki bir öğrenci olan Zekeriya Ahmad Haydar, bu yıl fizik, kimya ve İngilizce ile birlikte jineoloji alıyor. Kuzey ve Doğu Suriye'de bunu yapan ilk lise öğrencilerinden biri Haydar. Haydar, tüm arkadaşlarının bu dersle ilgili kendisi kadar heyecanlı olmadığını söyledi.

Konuşmadan önce sık sık durup düşünen Haydar, şunları söyledi: "Öğrencilerden bazıları, 'Biz onlar hakkında okumak zorundayken neden onlar bizim hakkımızda okumuyorlar?' diyor. Ama arkadaşlarıma katılmıyorum çünkü kadınsız hayat olmaz. Toplumu doğuran ve inşa eden onlar."

*Bu yazı Gözde Çağrı Özköse tarafından https://foreignpolicy.com/ sitesinden kısaltılarak çevrilmiştir.


Etiketler : jineoloji, Jineolojii Üniversitesi,


...

Elizabeth Flock