Kadıneki Yazı,
Hivran Timur-21 May 2023
1989’da Kürt kadınların 8 Mart mitinginde hazırladıkları bir yazının tertip komitesi tarafından sansüre uğraması, yine aynı sene gerçekleşen 1. Kadın Kurultayı’nda bazı engellere takılmaları Kürt kadınlarının bağımsız bir grup olarak örgütlenmelerini kaçınılmaz kıldı
Kürt kadınların feminist yayıncılık pratiği otuz yıla uzanan bir geçmişe sahip. Bugün bir hayli çeşitlilik gösteren yayıncılık deneyimleri olsa da 90’lı yıllar, dijital ortamın bu denli gelişmediği düşünülürse, Kürt kadınların kısıtlı imkânlarla verdiği büyük emeklerle geçti. Roza dergisi, bugün üzerine çok fazla konuşulmasa da bu sürecin yapı taşlarından biri kabul edilebilir.
Feminist Kürt yayıncılığın ilk örneklerinden olan Roza, 8 Mart 1996’da yayın hayatına başladı.
Aralarında öğrencilerinde bulunduğu farklı mesleklerden altı Kürt kadın, feminist literatürde kendilerini temsil edebilecek bir yayın organı bulamadıklarını, mevcut Kürt yayıncılığında ve basınında Kürt kadınların sorunlarına yeterince değinilmediğini, Türkiye’deki feminist yayın organlarının Kürt kadınını temsil etmediğini düşünerek kendi sözlerini söyleyebilmek adına Roza’yı yarattı.
1989’da Kürt kadınların 8 Mart mitinginde hazırladıkları bir yazının tertip komitesi tarafından sansüre uğraması, yine aynı sene gerçekleşen 1. Kadın Kurultayı’nda bazı engellere takılmaları Kürt kadınlarının bağımsız bir grup olarak örgütlenmelerini kaçınılmaz kıldı. Bağımsız Kürt Kadın Grubu adı altında örgütlenenler, grubun sadece üç yıllık ömründe bile Roza, Jujin, Jiyan ve Özgür Kadın gibi birçok kadın dergisinin temellerini atmayı başardı. Örgütlenmenin ilk temelleri atıldıktan sonra, kadınların harekete geçmesinde Kürdistan’da yaşanan iki şiddet olayı önemli ölçüde etkili oldu.
Bunlardan ilki Elazığ’da, uzun süre aile içi erkek şiddetine uğrayan Cemile’nin hikayesi. Uğradığı şiddete daha fazla dayanamayan Cemile, üç çocuğu ile birlikte Fırat Nehri’ne atlayarak intihar etti. İkinci olay ise Mardin Derik’te gerçekleşti. Gözaltına alınan Şükran Aydın bu süreçte tecavüze uğradı, bu şiddet karşısında sessiz kalmayan Şükran süreci AİHM’e kadar taşıdı. Şükran’ın yaşadığı bu erkek devlet şiddeti Kürt kadınlarının kolluktan gelen şiddet karşısında sessiz kalmadığı ve olayın resmi boyuta taşındığı ilk örneklerdendi.
Kürt kadınların yaşadığı tecavüz ve/ya aile içi erkek şiddeti gibi suçlarda feministler ortak bir tepki verirken, şiddetin devletten ve kolluktan geldiği örneklerde karşılaşılan sessizlik bir noktayı işaret etti. Bu noktayla ilgili Roza’nın yayın kurulunda yer alan Canan bir röportajında Bell Hooks’tan referans vererek yaşadıkları dilemmayı çok güzel özetliyordu: Çok iyi bir feminist olmanız, ırkçı olmadığınızı göstermez. Kürt kadınları, kimliklerinden dolayı da bir mücadele vermek ve aynı zamanda devletin ırkçı politikalarına karşı örgütlü hareket etmek zorundaydı.
Dergi yayın hayatına her ne kadar altı kadının kısıtlı imkanlarıyla başlasa da ilk sayısı çıktığı andan itibaren Kürt kadınlarını etrafında örgütlemeyi başardı ve Avrupa dahil olmak üzere birçok yerden destek mesajları ve yazılar almaya başladı. Roza emekçileri derginin ilk sayısını satamama endişesiyle bin beş yüz adet bastı fakat sadece ilk üç gün içinde bütün kopyaların tükenmesi kaygılarının yersiz olduğunu gösterdi.
Dört yıl boyunca toplamda 17 sayı yayımlanan Roza, içerik olarak geniş bir skalaya sahipti. Şiddet, tecavüz, cinsellik gibi konuların yanı sıra üçüncü dünya ülkelerinden kadın hareketlerine ve çeviri yazılara çokça yer verildi. Özellikle siyah kadın hareketi, Bosnalı kadınların mücadelesi, Çinli kadınların hikâyeleri gibi ortak paydada Kürt kadınlarıyla birleştirdikleri olguları hemen her sayıda irdelediler. Irkçılık ve devlet şiddeti, özellikle de korucuların yerelde uyguladığı şiddet ve tecavüzler dergide gündemleştirildi. Bununla birlikte dergide Kürtçe yazılar da yer aldı ve neredeyse her sayıda en az Kürtçe bir yazıya yer verildi. Derginin emekçileri farklı bir sesi taşıdıklarını, bağımsız ve feminist olduklarını söylüyorlardı; ne Kürt kimliğinden ne de kadınlıklarından vazgeçmediklerini dile getirdiler.
Dergide sadece teorik bilgiler yoktu, kadınları ilgilendiren her alana parmak basmaya çalıştı Roza. Röportajında, yazılmamış bir Kürt kadın tarihi olduğunu dile getiren Canan, aşiretlerdeki lider kadınlardan, örgütlerde öne çıkmış kadınlara kadar pek çok Kürt kadını ‘Portreler’ başlığı altında tanıtmaya çalıştıklarını ifade ediyordu.
Roza dergisi İstanbul’da ortaya çıkmasına ve derginin dağıtımı metropollerden yapılmasına rağmen Kurdistan’da da yankı uyandırdı. Özellikle Diyarbakır’dan gelen destekler Roza’nın motivasyon kaynağı oldu. Diyarbakır’da dergi etrafında örgütlenen kadınlar belli aralıklarla toplandı, gündemi tartıştı ve Roza’ya yazılar yolladı.
Roza’yı Jujin, Jiyan, Özgür Kadın gibi başka dergiler takip etti. Bugün feminist Kürt kadın hareketinin tarihini incelemek isteyen herkesin yolu Roza ve dergi etrafında örgütlenen kadınların hikâyelerini okumasından geçiyor diyebiliriz.
Roza’nın emekçilerinden Canan derginin yayınlandığı dönemi ve kendi deneyimini şöyle ifade ediyor: Roza’yı ve Jujin’i çıkartırken devletin her türlü ırkçılığıyla, ayrımcılığıyla karşı karşıya kaldık. Bunu, Türkiye metropollerinde daha bariz yaşadık; çünkü yabancıydık. Dilimiz yabancıydı; asimile edilmeye çalışıldık. Bu nedenle, ırkçılığa, ayrımcılığa ve cinsiyetçiliğe karşı olmak, bizim için çok önemliydi; bunu, yazılarımızda, bulunduğumuz platformlarda ve katıldığımız eylemlerde dile getirmeye çalıştık. Kadın hareketinde gerçek dayanışmanın gerçekleşmesi için elimizden gelen fedakârlığı yaptığımızı düşünüyoruz. Irkçılık karşıtı olmak, içselleştirilen o gizli ırkçılığı ortaya çıkarmak ve gerçek ‘kız kardeşliği’ sağlamak için, çok söz söylemek zorunda kaldık.
Bütün bu dergilerin kadınlar tarafından bir okul, kadınları bir arada güçlü kılacak bir merkez olma niteliği taşıdığını söylemek mümkün. Günümüzde, geçmiş deneyimlere yaslanarak sürdürülen feminist Kürt yayıncılığının, Roza ve 90’larda ortaya çıkan gelenekle aynı kaynaktan beslendiğini ve hayat bulduğunu söylemek yanlış olmayacaktır.
Kaynakça:
https://catlakzemin.com/8-mart-1996-ilk-feminist-kurt-kadin-dergisi-roza-cikti/
Roza Dergisi,1- 5-6-7-9 ve 15. Sayıları
https://www.academia.edu/44457442/İLK_SAYFA_BAŞLIK_FEMİNİST_KÜRT_KADIN_OLUŞUMLARI_ROZA_VE_JUJİN_DERGİLERİ
Etiketler : roza dergisi, ilk Kürt feminist kadın dergisi, feminist kadın dergisi,
Hivran Timur